Атасы Тыныстан араб тамгасында анча- мынча окуп, кат сабаты жоюлган адам болгондуктан Касым 7 жашка чыкканча эле араб тамгасында окуу- жазууну . Андан кийин Касым Байсорун кыштагындагы (азыркы Ананьево) сарт мектебинде . Касым ал мектептин . Ак падыша тагынан кулап, к. Оо анда мындан башка элем, Он сегиз гана жашта элем. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик. Бирок, ал дароо эле туулуп- . Касым эл ичиндеги кыз оюндарына . Кайгыны башка не салды? Ошондо он сегиз жашта эле. Сулк жатууга ж. Мезгил жетип, кулач урбай мухитке, Он сегиз жаш бекер ! Киндигим кесип, кирим жууган жерим! Жайылган соодагердин койлорундай К. Кашкайып чыкпай караансыз, Колу. Жаш балага арнап китеп жазуу . Жаш баланын жанына ылайыктоо . Ал шарттардын баарын орундаттык деп айта албайбыз. Экинчиден, бизде мурунтан жолго коюлган адабият жок. Канчалык калк адабиятына байбыз десек да алар иштелбеген. Limon.KG - Одним из важнейших и ярких личностей в истории Кыргызстана был Касым Тыныстанов, заложивший после Октябрьской . Касым Тыныстанов кыргыз жазма адабиятын жана илимий тил таанууну баштоочулардын бири. 1937-38-жылдардагы Сталиндик катаал репрессиянын курмандыгы болгон Жусуп Абдрахманов, Т Тоголок Молдо (Байымбет Абдырахманов) Тойгонбаев Жаманкул Токомбаев Аалы Токтогул Сатылганов Турсунбаева Таттыбюбю Тыныстанов Касым. Ru » Кыргызча Тексттер / Тексты на кыргызском » Кыргыз тили жана адабияты » САГЫМБАЙ ОРОЗБАКОВ. Ал эми Кыргыз тилиндеги ту. Башталып Ала- Тоодон Ч. Манастын эл бакканын, эл чапканын,Кимдигин, кандайлыгын чын аныктай,Мурун да окуучуга с. Капчыгай, бийик зоока, чер карагай, К. Жылгадан туйлап аккан тунук булак, Манастын с. Ырчысы ырга кошуп атын жаттайт, Комузчу к. Какшаган комуз менен, му. Башталып Ала- Тоодон Ч. КР БМА Ф. 2. 86. 9 Т. К. 7. 2 4. 5- 4. 6- б. Республиканын чарбалык (турмуштук). Эмгекчилердин арасында кыргыз тилиндеги к. Жогоруда баяндалгандардан улам, зарылдык деп табылсын: 1. Калк тарабынан талап коюулар к. Басып чыгаруунун бардык тутумдары басып чыгаруунун ачык- айкын планын бер. Улуттук жазуучулар менен акындардын даярдыгын текшер. Аильчинов. Аларга беш к. Тыныстановдун таблицасы жыйналган с. Тыныстановдун иш жыйынтыктарын кыргыз тилинин т. Тыныстановго АЭКнын бекит. Тыныстановдун таблицасын колдонуунун жолдору менен анын иш жыйынтыктарын Советтик коомчулуктун кенен ч. Туура: Кыр. АССРинин АЭКнын катчысы Мухтаров. КР БМА Ф. 8. 69. Туруктуу окуу китептерин басып чыгаруунун т. Тыныстановго тапшырылсын. Окуу китептерден башка жумуштардан Байымбетов 5- сентябрга, Абдукаимов менен Тыныстанов жолдоштор 1. Кыргызстан улуттарынын тил маселеси менен алектенгендердин ичинде К. Тыныстанов шексиз т. Кыргызстандын тил курулушунда жана кыргыз тилин окутуу илимине жол. Жогоруда баяндалгандарды эске алуу менен . Тыныстанов кыргыз тилин илимий . Алар кыргыз тил илимине зор салым кошту. Учурда жол. Тыныстанов ушул тармакта жигерд. Кыргыз педагогикалык институтунда жол. Кесиптик илимий кызматкер, . Ошону менен бирге жол. Тыныстанов кыргыз улуттук маданиятынын к. ВКП(Б)нын катарына . Кыргыз тил тармагындагы . Фрунзе шаарындагы мугалимдер курстарында дарс окугам (алмаштыруу менен). Учурда илимий грамматика жана кыргыз тилинин . Кыргыз тили боюнча хрестоматия (кыргыз тилинде) Т. Кыргыз тилинин грамматикасы (кыргыз тилинде) Кыргмамбас, Фрунзе ш.,1. I б. Кыргыз тилинин грамматикасы (кыргыз тилинде)Борбордук басма, Москва, 1. II б. Кыргыз тили боюнча окуу китеби (кыргыз тилинде) Кыргмамбас, Фрунзе ш.,1. Социалдык- экономикалык аталмалар (Аталмалар с. Кыргыз адабий тилинин жа. Кыргыз тилинин морфологиясы (кыргыз тилинде) Кыргмамбас, Фрунзе ш., 1. Макалалар жана баяндамалар. Фрунзе ш.,1. 4. Кыргыз тилинин курулушу (ССР ИА конференциясындагы баяндаманын кыскартылган стенографиясы.) . СССР ИАнын басмасы, Ленинград, 1. Кол жазма эмгектери. Фрунзе шаары. Обком Кыргыз Институту менен Агартуу Эл Комиссары кыргыз макал жана лакаптарын басып чыгарууга ушул кезге чейин олуттуу иштешпеген, анын аркасында жомоктор жана макалдар тармагында эч нерсе жарыкка чыгарылбаган деп эсептейт. Обком 1. 93. 6- жылы жомоктор жана макалдар жыйнагын басып чыгаруу зарыл деп эсептеп, бул максатта редакциялык коллегияны: Аильчинов (т. Редколлегияга токтоосуз материалдарды топтоо тапшырмасын (жазылган жана институтта жана жолдош Юдахинде болгондорду саясий карап чыгуу ж. Китепти басмага бергенге чейин котормочуларга . Тыныстановдун болгону ылайыктуу, ал жакын аранын ичинде 1. Мындай сунуш убагында котормочу жол. Исакеев тарабынан болгон. Исакеев 1. 93. 7- жылдын 7- июнунда . Архивдик материалдарды которуп, даярдаган Т. Ырас, анын адабий мурасы анчалык деле к. Алгачкы ырлары Ташкенде окуп ж. Бул Совет доорунда эне тилибизде жарык к. Китепте отуз эки оригиналдуу ыр, бир котормо (И. Крыловдун . Бул багытта алгачкы калыс с. Мындай аракет анын 1. Айтор, кайсы жагынан гана албайлы (мейли акындык, мейли жазуучу- журналисттик, мейли котормочулук, мейли театр . Ал кезде анча тааныштыгым болгон эмес. Касым ошол кезде Ташкендеги Кыргыз- Казак таалим- тарбия институтунда окуп ж. Мен дагы ошол институтка 1. Ал жогорку курста, мен т. Ал маа караганда эчак а. Адамга чукугандай ат коё турган. Орус тилин мыкты билч. Ошол институтту кыргыз . Дароо эле ишке чегилди. Кыргыз мектептеринин 2- классы . Калп айтпасам 2 айдын ичинде б. Ишеналыдан кийин окуу куралын т. Менин тагдырым да Касым менен тыгыз байланышта болуп калды. Бирге латын алфавитине . Бирге Самаркандагы ке. Бир боорукер адам маа эски замандагы . Касым Бишкектен командировкага келиптир. Кыргызстандын он жылдыгына материал жыйнаганы келсе керек. Ошол Касым келерде кошуна кыргыз жигит эк. Жада калса башты да жара экиге б. Касымга ошол жарты башты салып бердим. Эртеси райкомдун секретары Тынаев Осмонкул деген биздикине келди. Касымдын келгенин укса керек. Осмон мени да жакшы к. Калган жартысын сен жейси. Мен мурда эшигин такылдаттым эле, Осмон ж. Мен Касым да бар десем . Улутчул, тескери адам менен кантип отурат, Касым калсын мен кетейин. Тынаев Осмонкулдун бир орус катыны бар болчу. Барып турган наадан неме эле. Инабаттуу конокторго бир . Таанымак турсун бирге да иштешкенмин. Ичтеринен мени жакшы к. Алар менен кошо мен да кызып калдым. Анда мен: - Касым, бийдин баласы . Андай айтканым Касымдын атасы илгери . НЭПтин негизинде уулу ты. Украинага айдалып кеткен . Касым да . Ичкилик болгон жерде к. Бир кезде кызып калган Саймасай Татыбеков Алаштын ырын ырдап кирди. Аны менен тээ Ташкентте окуп ж. Азыр болсо ал МТСтин башчысы. Партияны тазалоо комиссиясынын башчысы. Кылычынан кан таамп турган кези. Оо, адамдардын ичи менен сырты эки башка боло баштаган кези турбайбы. Иши кылып жакшы отурдук, жакшы тарадык. Баардыгы бири- бирин сыйлайт. Кайра артынан баштайын. Тил- адабият институтунда Касым, мен, Ажыйман Шабдан уулу, Касымалы Жант. Ал шеринеде Аалы Токомбай уулу, Абдылда Айылчы уулу, Турдаалы Токтобай уулу бар. Кээде Жайнак Саадай уулу да кошула калат. Асан Рыскелди уулу, Б. Искусствонун тапка кандай кызмат кылгандыгын, б. Иши кылып ошо кечеге . Бир ай театрды алып, оюнду даярдадык. Ошондон кийин баарыбыздын тымтыракайыбыз чыкты. Мени Жалал- Абадга айдады. Жактырган бюролордун м. Жалкоорлорго, кайырчыларга жол ачык. Адамдын тагдыры чымынча жок болуп калды. Ак ниет адамдардын башынан . Ошондой жагдай барган сайын к. Жок шылтоо менен адамдар к. Ошол 1. 93. 3- жылы Касым бир к! Мен Максим Горкийге кат жаздым. Ошону окуп берейинчи, - деп катты к. Катты жибердик, тилекке каршы, Горкийден жооп болгон жок. Ошол катты К. Юдахин эк. Ал катты профессор Б. Юнусалиевге бердик. Азыр ошол кишинин архивинде болуу керек. Касымга бир топ адам жабышып алды. Анын: Ызгаар менен ышкырып,Жетип келди кары кыш. Жаздай бизде сайраган,Отор кетти келгин куш. Качан кетет кары кыш,Качан г. Касым окуу китебинин бирине . Ошол макалга жабышып, . Булардын оозун басайынчы деп Касым: . Мына ушинтип асыла берген со. Касым: - Мен бир топ ушакчылардын котормосун- Сталиндин . Котормодо толгон саясий каталар бар. Стиль, орфография дегендин дайыны жок. Эми мен буларга асылып к. Асылгандын эмне экенин булар ошондо гана билет,- деди. Бат эле Исакеев чогулуш чакырды. Ошондо досканын бир жагына Сталиндин Ленинизмге берген корутундусун жазды. Бир жагына котормонун текстин жазды. Котормодо Марксизм- капитализм болуп калыптыр. Котормочулар ооз ача албады. Абдан башка да толгон стилдик каталарды, имла каталарын к. Отургандар ооз ача алган жок. Анткени, Касым чыгаан тилчи, к. Исакеевдин ачуусу келе т. Мындай чыгарманы элге сунуш кылууга болбойт. Котормо жараксыз деп табылсын. Бул ыйык китеп билген котормочуларга тапшырылсын,- деген сыяктуу тыянак чыгарды. Касым иш кагаздарынын . Элдин тили эмес эле молдонун тили болуп калыптыр, - деп далилдеп кетет. Ал кездеги тилчи: мен, Шатманов, Касым. Бизди бай- манап тукуму деп андай ишке жолотпой салган кез. Мына, эрегиштен ушундай зыяндуу иштер болуп келген. Ошентип, Касым да ыгы келген жерде . Аларды ыркыраштырган тап тартышы. Тегинде кичине ала кеги бар адамды коомчулук ишинен коммунист партиясы четтетип салды. Ал тургай атайы кагыштырды. Касым Бишкек шаарында 1. Кошунасы Адамкалый деген ооз комузду мыкты каккан адам эле. Дайыма барганымда эле Касымдын . Дайыма эле ал киши комузун чертип атканда, Касым: - Черт, молдоке, черт. Илгери манаптарга чертип берч. Ал тургай Ташкенде окуп ж. Ошол акын Касымдын мандалин чертип ж. Искусство деген аяктагы ас болады,- деп акыл айтканы эсимде. Касымга ысык боткодой жабышкан сынчылар: . Бул кыпкызыл эле калп. Ошолордун ичинен бизге тил жагынан жакыны эле казак тили болчу. Кыргыздар жапырт казак тили алган араб тамгасын колдондук. Казак тилинде жазылган Байтурсуновдун . Ошондуктан казак тилин . Касымдын ырын да казак тилинде бердим. Так ушул сыяктуу . Калпты чындай айтканда чындык чычая качты го. Ошол досум, калемдешим, пикирлешип тир. Мен да ошондо камалдым. Ошондо Касым да камалмак. Бирок, ошол кездеги секретарь Беловский Касымды камактан алып калды. Тегеле, тап тартышы жоголуп эле, адамдар кучакташып калды. Так ошо мезгилде мени . Бат эле 1. 93. 7- каардуу жыл да келди. Ал ошол кездеги Москвадагы кыргыз . Бир аздан кийин келди. Эмне болду десем: - Оо, заман бузулган турат окшойт. Сен Москвадан чыкпа- деди, - Мен дагы Москвада калайын дедим эле, Исакеев мени чакырып алып, Беловскийден дилгерам келди. Касымды ала кел дептир. Кептин кыскасы Касымды Исакеев алып кетти. Келери менен камап коюптур. Ошентип, бул жандай к. Академик Карасаевдин фонду.
0 Comments
Leave a Reply. |
AuthorWrite something about yourself. No need to be fancy, just an overview. Archives
December 2016
Categories |